Liber Memorialis

Pastoorslijst Elsloo Pastoorslijst Meers 1 Voorwoord Op deze pagina willen wij het Liber Memorialis of het Registrum Parochiale ab anno 1883 van de parochie Elsloo publiceren. Tot 1932 behoort ook Meers tot de parochie Elsloo en komt dus ook bij tijd en wijle voor in het verhaal. Na 1932 heeft Meers een eigen "Liber memorialis" dat in tegenstelling tot het algemene gebruik bestaat uit verschillende (school)schriften met een kartonnen kaft. De teksten van Meers zijn grotendeels uitgegeven door Carrie Zijlstra. /// hier moeten link enz. nog volgen. Het ontcijferen van het boek uit Elsloo zal een langdurig werk zijn. Het handschrift van diverse pastoors is voorzichtig gezegd: "moeilijk leesbaar". De volgorde waarin pagina's die hier verschijnen is vrij willekeurig. Een aantal pagina's zijn indertijd gepubliceerd in "Heemkundesnippers Maasstreek" in de 1980-er en 1990-er jaren, m.n. door P.J. Habets en A.A. Macco. Zij hebben hun teksten gekozen vanuit hun interesse in de plaatselijke geschiedenis. Vaak hebben zijn een tekst niet helemaal letterlijk of geïnterpoleerd overgenomen. We moeten echter toegeven dat zij een goede neus hadden om de interessantste stukken eruit te halen. In oktober 2021 is het Elsloose boekwerk van paginanummers voorzien zodat het gemakkelijker toegankelijk wordt en er makkelijker naar te verwijzen valt. Deze webpagina is pas in een eerste fase van opbouw. Nog niet alle pagina's waarnaar verwezen wordt zijn ingebracht. Pagina's zonder enig belang zoals bv. lijsten van stichtingen worden niet ingebracht. Ook zaken die niet direct met de parochie te maken zoals een aantal officiële teksten over o.a. de benoeming van een nieuwe bisschop worden niet overgenomen. Een overzicht van de schrijvers zie: Pastoorslijst Elsloo. Pastoors die niet geschreven hebben in het Liber Memorialis komen uiteraard niet voor in de lijst van schrijvers hieronder. 1.1 Legenda Onze paginanummers worden hieronden in vet gemarkeerd. Commentaren of verduidelijkingen (m.n. van data of de naam van de schrijver) worden schuin gezet. Onderlijningen zijn zoals ze in de tekst zelf staan. 2 De tekst 2.1 Pastoor Haesen 1883-1905 (Lib. 0-133.135) blz. 92 Anno 1892. 1892 den 4 october feest van H. Franciscus ontstond 's morgens elf ure in de kerk van den H. Augustinus brand. Het hoogaltaar is totaal vernietigd door het verslindende vuur, de beelden der Heiligen beschadigd, de plafond loofzwart? in een ge????, de gansche Kerk is zwart en heeft veel geleden. Drie dagen na de brand viel nog een stuk Rosau(?) af op de Lustre (= orgelbalustrade?) die daardoor beschadigd is. Ik en de Heer Kapelaaan P. Van Genobeth? waren het tafel bij de Paters van Urmond, nauwelijks gezeten of een der broeders brengt de tijding dat de kerk van Elsloo in lange vlam stond. U mag opmaken welken indruk deze stem op mij deed, ben dadelijk vertrokken en na mijn aankomst te Elsloo ?????? de reis vanaf het Klooster van Urmond, direct naar Romond vertrokken om Z.D.H. Monseigneur T A H Boermans deze ellendige tijding over te brengen. Ik werd ???? (vergezeld?) door de den wel???? Alphons Cremers brouwer(?) alhier. H. Haesen pastoor. blz. 119 Anno 1902. Den 1 februari ontvangen van den Almoezenier der Kerk van den grooten H. Hubertus, bijpatroon dezer parochie, St. Hubertus-sleutels, genoemd, die door zonderlinge gebeden gewijd zijn en aan de Stola van dezen grooten Heiligen geraakt hebben. Ik heb ze gekregen door tusschenkomst van Pater Jules te Montigny sur Sambre et Meuse, geboren Godfried Hendrix te Catsop-Elsloo. Zohaast als men gewaar wordt dat een dier door een ander is gebeten of besmet geweest, maakte men den sleutel gloeiend in het vuur en men drukt ermede op de wonde, indien dit gevoeglijk blz. 120 kan geschieden en anders op de kop/voorkop tot op het levendig vleesch toe, men houdt het gebrande dier negen dagen lang opgesloten om hetzelve te beletten van door overmatig woelen soms het vergif meer en meer uit de zetten. De gezonde dieren worden ook op hun voorhoofd geteekend, maar deze hoeven niet opgesloten te blijven. Als dit nu gedaan is, dan moet iemand van de familie, voor één of voor verscheidene dieren denzelven dag beginnen, en vijf of negen achtereenvolgende dagen voortgaan met vijfmaal het Onzen vader en vijfmaal het Weestgegroet te bidden tot eere van God, van zijn glorierijke Moeder en van den H. Hubertus. Gedurende gansch deze tijd geeft men elken dag aan het geteekende dier, vooralleer het eenig ander voedsel krijgt een stuk brood, of wat haver, die men ter eer van den H. Hubertus door een priester heeft doen wijden. De wonderbare kracht van deze sleutels op de dieren, is door de dagelijkse ondervinding genoegzaam bewezen, en ware ‘t zake dat niettegenstaande deze voorzorg, zulk dier kwam razend te worden men bemerkt dat het sterft zonder aan anderen te hinderen. Het ware een misbruik, en daarenboven zouden deze sleutels ontwijd zijn, indien men deselven op hout of op iets anders drukte als zij gloeiend zijn, aangezien zij slechts gegeven zijn om dieren te teekenen. Als zij op de grond komen te vallen of met handen aangeraakt worden, daardoor verliezen zij hunne wijding niet. Het waren een zwaar misbruik van St. Hubertussleutels te doen dienen, om op welke wijze het ook zijn moge eenig geld of giften te winnen. Het inzicht alleen van er iets voor te krijgen of iets voor te winnen is genoeg om deze te ontwijden en bijgevolg om dezelve voor de dieren zonder eenig nut en uitwerksel te doen worden. in fidem attestor. H. Haesen, pastoor In de kantlijn: de sleutel is in bewaar bij Mathijs van Es, winkelier bij de kerk, die tevens de honden brandt. H.H. pastoor 2.2 Pastoor Thissen 1905-1914 (Lib. 134.136-156) blz. 134 Notanda. Voor de datering zie noot. 1. Bij gelegenheid van het afsterven van de Graaf de Geloes werd door de gravin aan de kerk geschonken het schilderij "Christus in het graf". Deze schilderij werd in de thans bestaande kerk in het voorportaal van de kerk geplaatst en daar heeft daar zij blootgestaan aan weer en wind en zeer veel geleden. Ofschoon volgens het zeggen van deskundigen de schilderij geen bijzondere waarde heeft, heb ik haar door de kunstschilder Albin Windhausen te Roermond laten restaureren voor zover het nog ging in het jaar 1911. Gedeeltelijk is het onderschrift nog te lezen: "Datum in memoriam Comitis de Geloes ab uxore ejus Comitessa De Borchgrave, puerisque ejus 1838. Duchateau fecit". Duchateau was door de graaf op het kasteel ontboden. Hij heeft verschillende jaren aldaar de kinderen leren schilderen. Van hem zijn ook de wapens in de grafkapel en op het kasteel. 2. De beste onzer kelken, in Renaissance stijl, werd geschonken door de familie van M.S. Kerkhoffs, oudpastoor alhier, later vicaris-generaal te Luik en alhier begraven in 1838, op aanvraag van de toenmalige pastoor P. Willems. Onder den voet kan men nog lezen: M.S.L. - O – S ................LEOD: DEDIT E......AE DE -...OO 38. Waarschijnlijk: M.S. Kerkhoffs, Vicaris-Generalis Leodii dedit Ecclesiae de Elsloo 1838. 3. De zilveren kelk werd gegeven na de dood van Mgr. d'Arberg, die ook hier begraven is. Het wapen staat op de voet van de kelk. In 1906 moest de cuppa vervangen worden. 4. De vergulden gothieke kelk schijnt zeer oud: Hij is zeer goed in den stijl gehouden: was oorspronkelijk geheel van koper, zoals nu nog de nodus en voet. Ik heb gevonden in een der beraadslagingen van de kerkeraad, in de jaren zeventig, dat de koperen cuppa werd vervangen helaas! door een zilveren cuppa. J. Thissen, pr 140 Anno 1905 Over de begraafplaats van de Geloes zie Grafkapel de Geloes, binnenaanzicht met uitgewerkte info. Ook zoude aldaar begraven zijn Schoonvorst Herman van Elsloo, ridder der kruisvaders (sic!) die zich bij Damiette dapper onderscheiden heeft. De familie Schoonvorst trouwde in de 15de eeuw met de Gavere en in de 16de eeuw trouwde de familie de Gavere met de familie d'Arberg v. Vallangin. In het jaar 1818 heeft de familie d'Arberg het kasteen verkocht aan graaf de Geloes en in 1887 werd het verkocht aan de fam. Jurgens te Osch. 144 Anno 1907 In het begin van dit jaar 1907 werden 4 Engelen aangekocht voor het hoofdaltaar, terwilt de 2 kleinen aldaar op de kolommen geplaatst werden overgebracht naar de kapel van OLVr. van Altijd.Bijstand. In de maand Juli werd op plechtige wijze de practige triptiek ingezegend van den H. Joseph, gegeven door de WelEd. geboren familie Jurgens, eigenaars van het Kasteel. Zij hadden een som van 400 fls beschikbaar gesteled: later klom het bedrag tot 465 gulden, hetwelk bekostigd werd uit. den offer van OLVr. Atijd.Bijstand. Bij gelegenheid der inzegening had een plechtig lof met preek plaats, daarna gezangen ter ere van den H. Jospeh door geheel de Kerk en gezamenlijke gebeden. Sinds heeft de devotie tot den bruidegom der Onbevlekte Maagd toegenomen en naderden circa 80 personen gedurende 9 Woensdagen ter H. Tafel. Tengevolge vou het Decreet der Veelvuldige en Dag. Communie klom dit jaar het aantal communiën tot 2500; daarenboven begon men sinds de maand October dagelijks de H. Tafel te naderen, hetgeen tot hieraan nimmer gebeurde. In de maand September werd begonnen met de groote restauratie van den toren, die geheel en al met nieuwe leien moest worden gedekt. Het werk werd volbracht onder leiding van Jozef Smeet leidekker te Catsop en zijn vader Christian Smeets te Beek, geholpen door Pierre Smeets en Jan Dormans te Geverik, terwijl Martinus Lenaerts schrijnwerker alhier de hulp verleende bij het maken der stellingen, vernieuwen der planken waar zulks nodig scheen. Bij deze gelegenheid werden oр de 4 kleine torentjes nieuwe fleurons geplaatst; de bol van den groten toren en de haan werd afgenomen en opnieuw verguld door de schilder Jozef Lemmens te Beek, terwijl het kruis driemaal werd geverfd door bovengenoemde Jozef Smeets. De bol van den toren is van rood koperen primitief werd hij in 't vuur verguld: wijl de tijd ontbrak en tevens on de grootere kosten te vermijden, werd hij ditmaal met bladgoud verguld evenals de haar die van geel koper is. 145 Het afnemen van de bol was noodzakelijk; van de bovenzijde was hij niet dicht gemaakt en diende tot toevlucht der spreeuwen die er hunne nesten hadden opgeslagen; dor den regen bleven deze nesten, ten minste de onderste lagen, vochtig waardoor een begin van verrotting merkbaar was aan den koningstijl en het benedenste gedeelte van het kruis geheel verroest was. De gehele restauratie liep in de beste orde af. Door de gemeenteraad te Elsloo werd met algemene stemmen voor de restauratie van den toren ene subsidie gegeven van 500 fls. De gezamelijke kosten hebben bedragen de som van ... (niet ingevuld) Nog werd in dit jaar aangekocht twee piédestals in Slavonisch eikenhout voor de som van 65fls samen waarop de beide beelden werden geplaatst op 't koor van de HH Harten van Jesus en Maria, terijl het prachtige Gotische Kruis gerestaurend werd voor de som vqn tweehonderd gulden door de beeldhouwer Jos Thissen te Roermond. Dit beeld is zeer oud; waarscijnlijk vroeger geplaatst in de oude Kerk; later heeft het buiten gestaan, ofschoon onder dak in de nabijheid der Kerk; toen nabij de Kapel van OLV van Altijd-Bijstand by gelegenheid ener missie. Vervolgens werd het gehangen tegenover de preekstoel en eindelijk als triompkruis (!) midden in 't Koor gehangen bij gelegenheid der Missie in 't jaar 1908. Het Kruis is van notenboomenhout vervaardigd, het was erg onderkomen, de schedel moest worden afgezaagd, de rottende bestanddeelen werden uit het hoofd verwijderd, en een nieuwen schedel van eikenhout vervaardigd; eenzelfde bewerking geschiedde aan één der zijden en aan de voeten van het Christusbeeld, terwijl de Kruisbalk geheel nieuw vervaardigd werd volgens den stijl der Kerk: door de schilder J. Muermans te Roermond werd het gepolychromeerd. 148 Anno 1909 1909. In dit jaar had de vernieuwing van de H. Missie plaats. Einde? januari werd ze geopend door Z.E. paters Backers (Baekers?) en Janssen(?) Redemptoristen te Wittem. Over het algemeen genomen nam men met ijver aan deze missie deel en bij het eindigern der Missie had op plechtige wijze de vernieuwing der doopbeloften plaats. Tijdens deze H Missie viel herhaaldelijk ons oog op de slechten toestand van het plafond der Kerk, zoodat bij de eerste vergadering van de kerkeraad, unaniem besloten werd tot de verniewing over te gaan, en wel volgens de oude constructie omdat het nieuw betonwerk te duur werd bevonden en een steengewelf te zwaar bleek. Reeds einde maart werd een aanvang gemaakt. Het geheel was begroot inbegrepen schilderwerk op 3924 fls. Van de Provincie ontvingen wij 300 fl van buitengewone collecte 800 fl ongeveer. De restauratie geschiedde door de Heer J. Lemmens te Beek geholpen door de Heer J. Pijls stukadoor te Schinnen, thans te Beek, en de Heer Colen schilder te Sittard. - Bij gelegenheid dezer restauratie werden een paar ingrijpende veranderingen aangebracht 1/ met het plafond, werd tevens de houten vloer in het middenschip der Kerk en een der Sacristiën vernieuwd. 2/ In de Sacristie werd een brandkast aangebracht 3/ de opgang naar het okaal werd verlegd waardoor één der Kapellen geheel vrij kwam, en thans kan dienen tot doopkapel; en in de andere Kapel kan daardoor het plafond hooger opgetrokken worden en alaar tot verfraaing een Kruisgewelf kon worden aangebracht. In de Mariakapel kon nu de buitendeur gesupprimeerd worden, wijl de buitendeur in de doopkapel thans geheel vrij kwam. Tot het restaureren der Mariakapel, hetgeen buiten bezwaar van den kerkekas moest gebeuren. werden wij bijzonder geholpen door een gift van de Dames Franssen uit Roermond welke ons 200 fls schonken; verder ontvingen wij von Mevr. Lemmens te Beek 36 fl. en vele bijzonder kleinere giften. 149 Wij kochten een oud altaar uit de Kerk te Spaubeek; met veel zorg moest dit worden hersteld - later geschilderd door de Heer A. Colen. Het pleisterwerk geschiedde door de Heer Pijls en de Mosaïken vloer werd gelegd door Jos Eigens (??) te Maastricht. - Onnodig te zeggen dat de devotie tot OLVr. van Altijd. Bijstand in den laatste tijd bijzonder was toegenomen en zooals wij hopen ook voortdurend bij de parochiamen mag aangroeien. Bij gelegenheid der Restaurate werd ook het oud voorportaal dat ongeveer anderhalve meter binnen de Kerk stond afgebroken en door dubbele deuren vervangen. Hierdoor werden twee zoogenaamde klaphoeken weggenomen en de kerk vergroot. Nota: Alle gewelven van Kerk en Sacristie zijn vernieuwd; alléén het gewelf van de nevensacristie links van het koor is gebleven. Men bevond dat deze nog in goeden toestand verkeerde, hetgeen denkeljk hieruit voortkwam wijl deze ongeveer 30 jaren geleden werd vernieuwd met het dak der zijkapel wegens een brand aldaar ontstaan.(verwijzing naar binnenbrand uit 1892, zie hierboven?) Wij ontvingen in het jaar (1909) door pater Jacques van Mulken een stola, hem geschonken door Gravin Maria de Geloes, beschilderd door de gravin de Liederkerken, alsmede een pallas (sic!) vervaardigd door zijne zuster Franciscanesse Josephine van Mulken, (zuster Jacqueline). In dit jaar werd Pater van Mulken in Engeland priester gewijd in de maand September, en bij gelegenheid van het 40uren gebed deed hij alhier zijne eerste H. Mis, hielp mede biecht te hooren en hield drie onderrichtingen over de Veelvuldige H. Communie. Het aantal H. Communies was ook dit jaar bijzonder toegenomen en klom tot 770 in Groote Meers en 16.230 in de parochiekerk te samen 17.000. Duidelijk zijn hier de vruchten zichtbaar van de Missie en de Vernieuwing, alsmede de toename van ijver door de verschillende devoties ter ere van Jezus H. Hart op 1ste vrijdagen; de 15 geheimen(?) ter eere van OLVr. v/d Rozenkrans; de 3de zaterdag ter eere OLVr Altijd Bijst. en de 9 woensdagen ter eere H. Joseph. 150 Anno 1910 In dit jaar werd de nieuwe Kerk te Groote Meers gebouwd: de oude houten kapel was bouwvallig en moest noodzakelijk vernieuwd worden. Eeen paar mannen uit Groot Meers, de Heren M. Vaessen en M? Janssen gingen naar Luik tot de Heer Wouters, eigenaar van het Kasteel te Stein en riepen zijne bijzondere hulp in. Deze beloofde zooveel te geven als de inwonders van Meers te samen. Daarna heb ik in mijn hoedanigheid als pastoor mij tot de Heer Wouters gewend en hem in verbinding gesteld door zijne zuster Mevrouw Terwague met zijn Hoogw. H.? Bisschop. Na den dood evan Mijnheer Wauters (sic!) beloofde Mevouw Terwaque eene gift van 20.000 francs mits het plan goedgekeurd door haren overleden broeder zou worden uitgevoerd. Door verschillende verwikkelingen en tegenwerking van eenige drijvers uit Grote Meers die den baas wilden spelen werd de bouw enige maanden vertraagd, terwijl Mevrouw als conditie er had bijgevoegd dat nog in hetzelfd jaar de Ker moest gebouwd worden. Het gevolg van dit alles was, dat nadat de moeilijkheden uit den weg waren geruimd onmiddellijk tot de aanbesteding moest worden overgegaan en er geen tijd overbleef om à tête reposée eenige wijzigingen aan te brengen. Alleen werd door Z.D.H. de opmerking 151 gemaakt, dat door de architect de trap was vergeten die naar den toren moest leiden. De aannemer met architect en de commissieleden meenden evenwel dat men deze kosten moest sparen en men gemakkelijk met behulp van een paar ladders in den toren kon klimmen. Ik heb mij hierbij neergelegd en ontving de goedkeuring van Z.D. Hoogwaardigheid. De aaneming had plaats op 2 mei 1910 door de Heer Turlings te Schilberg (Echt) voor de som van 12.600 fl. De eerste steenlegging volgde op Kermiszondag onder de het octaaf van het H. Sacrament (= 29 mei 1910) door ondergetekende pastoor, daartoe gemachtigd door Z.D. Hoogw., die insgelijks de machtiging had verleen dom de plechtige wijding te doen op Donderdag voor het Kerstfeest (= 22 december 1910) en om de staties op te richten op 4 januari 1911. De Kerk is toegewijd aan den H. Joseph. Jos Thissen, pas 2.3 Pastoor Wouters 1914-1921 (Lib. 156-171) 2.4 Pastoor Biermans 1921-1936 (Lib. 171-191) 2.5 Pastoor Houben 1936-1941 (Lib. 191-202) 2.6 Pastoor Helgers 1941-1945 (Lib. 202-212) 202 Vanaf 16 februari 1941, Pastoor Helgers 204 Laatste onderdeel van 1941 Pro memorie. Pro memorie: een zeer oud kruisbeeld, dat in vervallen toestand “op het Eind” tegen ‘t huis van Engelen hing werd in der loop van dit jaar gerestaureerd door het atelier Hack te Maastricht en heeft een plaats gekregen in onze kerk op het O.L. Vrouwe altaar. 205 Anno 1942, Pastoor Helgers dood burgemeester Franciscus Eussen 3 maart 1942 -- In de nacht van 30 op 31 mei bij een groot bombardement van Keulen werd een engelse bommenwerper bij zijn terugkeer uit Keulen in de buurt van ons dorp neergehaald; de piloten daalden behouden met behulp van hun parachutes, doch het vliegtuig viel brandend neer op het kruispunt Julianastraat - Schoolstraat; het huis van H. Martens brandde totaal uit, terwijl het huis van Chr. Beckers-Reubsaet vrij ernstig beschadigd werd; persoonlijke ongelukken kwamen niet voor behalve dan van lichte aard. -- Het H. Vormsel werd op 15 juni door Monseigneur Lemmens in onze parochie aan de kinderen van de 2de, 3de en 4de klasse toegediend; als Peter fungeerde de kerkmeester Pie Lenssen en als Meter Madame Marie Paumen-van Mulcken. -- Op 15 october had het bombardement van Lutterade (Staatsmijn Maurits) plaats; ca 100 doden zijn te betreuren; ook een parochiane, die te Geleen als dienstmeisje in betrekking was n.l. Gerda Alberigs, verloor het leven; in onze parochie, vooral in Catsop vielen zeer veel brand- en fosforbommen, waardoor het spoorwachtershuis, waarin het gezin Thomassen-Hermans woonde, afbrandde en een schuur van de moelen (eigenaar Pijpers) Stationsstraat. In Catsop viel een brisantbom, die heel veel 206 materiële schade veroorzaakte aan huizen gelegen aan den Dries en de Daalstraat; het kapelletje van Catsop (het bluuske, d.c. belhuuske, omdat daar een klok of bel hangt) bleef geheel gespaard; dodelijke ongelukken waren ook thans niet te betreuren in de parochie. Bij gelegenheid van de beide rampen (n.l. 31 mei en 5 october) werden in onze kerk collectes gehouden voor de slachtoffers; in totaal was de opbrengst voor beide gelegenheden samen ca fl. 2400-. 2.7 Pastoor Schoolmeesters 1945-1949 (Lib. 213-235) 214 Op zaterdag 15 dec. 1945 werd de klok, tijdens den oorlog door de Duitsers uit onze kerk weggehaald, weer teruggebracht. De klepel echter, is achtergebleven, en voorlopig zal zij dus nog niet kunnen luiden. Intussen zijn wij dankbaar, en binnen afzienbaren tijd zal 't weer zijn "ut per illius tactum et sonitum fideles invitentur ad sanctam ecclesiam". (vert. dat door haar slag en geluid de gelovigen uitgenodigd worden naar de heilige kerk." 2.8 Pastoor Bertin 1949-1966 (Lib. 235-298) (bouwpastoor Mariakerk) 242 Bertin oppert 1950 optie om de parochie niet te splitsen na bouw Mariakerk, dient uitgewerkt 2.9 Pastoor Alberti 1975-1987 (Lib. 297-320) 1975 pastoor Alberti 299 299-305, zie notitie op 305 is van de hand van kapelaan Piet Delahaye 1977 In aug. is de laatste op ‘t kasteel woonachtige afstammeling van de fam. de Geloes, nl. Marie-Josef de Geloes bijgezet in het familiegraf nabij de oude kerk. 2.10 Pastoor Creemers 1987-1992 (Lib. 321-347) 2.11 Pastoor Achten 1992- 3 Voetnoten